Ugovor o licenciranju softvera
Šta je softver?
Softver je skup instrukcija, podataka ili programa koji se koriste za upravljanje računarima i njihovim funkcijama. Za razliku od hardvera, koji se odnosi na fizičke komponente računara, softver predstavlja logički deo računara koji kroz skup različitih programa omogućava upravljanje računarskim sistemom. Softver može biti jednostavan kao što je na primer program za obradu teksta, ali i vrlo složen, poput operativnog sistema ili aplikacija za računarski dizajn. Softver je generičan izraz koji upućuje na aplikacije, skripte i programe koji rade na određenom uređaju.
Prema odredbama Zakona o autorskim i srodnim pravima, u našem zakonodavstvu softver je zaštićen kao autorsko delo.
Ugovor o licenciranju softvera
Danas je softver neizostavan deo našeg svakodnevnog života i poslovanja. Bez obzira da li softver koristimo za lične potrebe, u poslovanju i radu ili u naučne svrhe sa ciljem razvoja novih programa i aplikacija, licenciranje softvera ima ključnu i značajnu ulogu u regulisanju načina na koji se softver koristi, štiti, menja ili distribuira.
Ugovor o licenciranju softvera je pravni osnov kojim se kroz saglasnost volja davaoca (najčešće autora softvera) i krajnjeg korisnika, ugovaraju uslovi korišćenja softvera. Ovim ugovorom korisniku se daje dozvola da u tačno određenom obimu, pod utvrđenim uslovima i na ugovoreni način koristi softver uz jasno precizirana ograničenja ili bez ikakvih ograničenja.
Ugovorima o licenciranju softvera reguliše se pre svega način korišćenja i distribucija softvera, pa je samim tim njihova uloga u odnosima autora softvera i daljih korisnika suštinska i važna sa stanovišta zaštite interesa obe ugovorne strane.
Pre svega, ugovorom o licenciranju softvera omogućava se zaštita intelektualne svojine na taj način što softver ostaje u vlasništvu autora koji može biti pravno lice ili pojedinac (vlasnika softvera), dok se krajnjim korisnicima prenosi pravo na korišćenja softvera pod tačno određenim i preciziranim uslovima kojima se neretko organičava pravo dalje distribucije, izmena softvera i/ili obrnuti inženjering softvera. Pored ovog, značajne su odredbe ugovora o licenciranju softvera kojima se ugovara obim odgovornosti, odnosno ograničenja ili isključenja odgovornosti na strani vlasnika softvera u pogledu načina daljeg korišćenja, izmene ili distribucije softvera te mogućih zloupotreba koje u ovim situacijama mogu da se dese.
Ugovorenim ograničenjima odgovornosti povodom prava koriščenja ili distribucije softvera štiti se vlasnik softvera (davalac licence) od eventualnih štetnih posledica korišćenja softvera. Takođe, odredbama kojima se uređuju uslovi i način raskida ugovora, uređuje se pravni okvir važenja i delovanja ugovora, kao i okolnosti povodom nadležnog prava koje će se primenjivati u slučaju spora ili nadležnog suda koji će evenualno rešavati nastali spor u vezi sa prenosim i korišćenjem softvera.
Vrste ugovora o licenciranju softvera
Vrste ugovora o licenciranju softvera zavise od specifičnih potreba i interesa davaoca odnosno vlasnika licence, a najčešće vrste su:
Proprietary (vlasničke) softverske licence
Ova vrsta licence koristi se za komercijalni softver. Specifične su po tome što korisnici mogu koristiti softver uz naknadu pod određenim uslovima, ali ne stiču vlasništvo nad softverom i nemaju pristup njegovom izvornom kodu. Dakle, korisnik ne poseduje softver, jer vlasnik softvera zadržava punu kontrolu nad izvornim kodom, a korisniku daje pravo da koristi kopije softvera. Sva prava na softveru rezervisana su za vlasnika, dok se manji deo softverskih prava prenosi korisniku uz definisane uslove korišćenja.
Open source (otvoreni kod) softverske licence
Softverske licence poput General Public License (GPL) ili Apache licence daju korisnicima slobodu pristupa, modifikacije i distribucije softvera. Takođe, tip ove licence je i onaj koji daje korisnicima svu slobodu da softver koriste na način koji žele. Korisnicima se daju široka prava u pogledu mogućnosti koriščenje softvera, izmena, pravo na redistribuciju, reverzni inženjering i sl. Često se za krajnjeg korisnika ugovara uslov u pogledu obaveze da objavi izvorni kod za sve izmene koje su napravljane na softveru.
Freeware (besplatne) licence
Ovo su verzije softvera s ograničenim funkcijama u odnosu na plaćene verzije. Iako su ove licence besplatne, obično postoje ograničenja u vezi sa modifikacijom ili distribucijom softvera, jer se korisnicima ne dozvoljava izmena niti dalja distribucija softvera.
Shareware (probne) licence
Ove licence omogućuju korisnicima testiranje softvera određeno vreme pre nego što ga kupe. Korisnicima se daje ograničeni vremenski period radi besplatne probe softtvera, ali po isteku probnog perioda korisnik mora da kupi licencu kako bi nastavio korišćenje softvera nadalje.
Elementi ugovora o licenciranju softvera
Pri izradi ugovora o licenciranju softvera, potrebno je da se obrati pažnja na bitne elemente ugovora u cilju ugovorenih jasnih granica prilikom prenosa određenih prava na softveru, što je u interesu obe ugovorne strane.
- Ustupanje licence: Ovom odredbom ugovora korisniku se prenosi određena licenca која može biti neekskluzivna, tj. drugi takođe mogu koristiti softver, ili može biti ekskluzivna, tj. korišćenje je ograničeno samo na konkretnog korisnika, ili ograničena, kada se korisniku nameću određena ograničenja pod kojima može koristiti softver.
- Dopušteno korišćenje: Ovaj deo ugovora odnosi se na način kako korisnik može koristiti softver, što uključuje radnje instaliranja, kopiranja, modifikacije ili deljenja softvera. Takođe ovde se ugovaraju ograničenja, pravila i zabrane kod korišćenja softvera koje mogu da se odnose na obrnuti inženjering ili dešifrovanje izvornog koda.
- Prava intelektualne svojine: Odnose se na vlasništvo i druga zakonska prava povezana sa intelektualnom svojinom na softveru kao autorskom delu. Ova prava određuju ko kontroliše i koristi softver i mogu se ugovoriti specifična ograničenja korišćenja softvera. Ove odredbe su posebno značajne u cilju žaštite intelektualnih prava kao i za sprečavanje i rešavanje eventualnih sukoba povodom vlasništva ili prava korišćenja softvera.
- Naknada: Odredbma koje se odnose na način isplate i visinu naknade za licencu, omogućuju ugovornim stranama jasan uvid u rokove, način isplate, eventualne penale usled kašnjenja u isplati ili ugovorene kazne u slučaju propuštanja da se ugovorena naknada isplati u roku.
- Održavanje i podrška: Ugovorom se neretko definišu obaveze održavanja i stručne podrške u vezi sa korišćenjem softvera koje najčešće prema korisniku ima davalac licence. Jasno se preciziraju usluge koje ulaze u iznos naknade koja je plaćena na ime prenosa prava na licencu, kao i dodatne usluge koje se odnose na podršku i održavanje koje se može takođe naplatiti u određenim ugovorenim iznosima ili može biti sastavni deo već naplaćene naknade. Često se u ovom delu ugovora utvrđuje i stepen odgovornosti za pružene usluge podrške na softveru.
- Ažuriranja i nadogradnje: Jako je bitno da se ugovorne strane odmah dogovore oko pitanja koja se tiču ažuriranja i nadogradnje softvera te da li će korisniku za ugovorenu naknadu biti dostupne i nove verzije softvera ili će se iste plaćati u određenim iznosima. Jasno se precizira da li korisnik ima pravo na ažuriranja i nadogradnje softvera, pod kojim uslovima i za koju naknadu.
- Garancija i odricanje od odgovornosti: Ovaj deo postavlja ugovorene standarde kvaliteta softvera i utvrđuje pravne lekove i sredstva kojima korisnik raspolaže u slučaju da ovi standardi nisu ispoštovani. Ugovara se garancija funkcionalnosti, kompatibilnosti, sigurnosti i tačnosti, kao i eventualna odricanja od odgovornosti za ograničenja i izuzetke.
- Poverljivost: Uključuje odredbe za zaštitu poverljivih informacija do kojih ugovorne strane dolaze za vreme trajanja ugovora o licenci, te se ugovara obaveza za ugovorne strane u vezi sa pribavljanjem, korišćenjem i otkrivanjem poverljivih informacija koje se smatraju poslovnom tajnom.
- Prekid ugovora: Ova klauzula treba da navede uslove za raskid ugovora te se mogu predvideti razlozi po kojima ugovorne strane stiču pravo i mogućnost na raskid ugovoa ili se raskid može ugovoriti bez ikakvih dodatnih uslova i ograničenja.
- Primenjivi zakon: Odnosi se na zakone zemlje koji će se primenjivati za tumačenje i sprovođenje ugovora. Definiše pravni okvir za rešavanje sporova i pojašnjava prava i obaveze obe strane.
- Uslovi i formulacija klauzula mogu se razlikovati u zavisnosti od mesta zaključenja ugovora, zakona koji se primenjuje, tipa softvera, interesa i potreba ugovornih strana.
Zaključak
Ugovori o licenciranju softvera igraju važnu ulogu u regulisanju i zaštiti korištenja softvera u savremenom svetu, kojima se definišu prava i obaveze ugovornih strana. Uloga i značaj ugovora o licenciranju softvera ogleda se u tome što se njima postiže zaštita obe ugovorne strane od mogućih pravnih rizika uvezi sa korišćenjem softvera.
Prilikom zaključenja ugovora o licenciranju softvera, posebno treba obatiti pažnju na odredbe koje se tiču uslova, ograničenja i prava davaoca licence, na tip licence koja se ugovora, kao i na obim korišćenja softvera, u smislu da li je reč o vlasničkoj licenci ili licenci otvorenog tipa. Obratite pažnju i na odredbe o trajanju licence i da li su ugovorene naknade za obnovu licence.
Advokati naše advokatske kancelarije pružaju pomoć i usluge u vezi za zaključenjem ovih ugovora, ako niste sigurni povodom odredbi koje sadrži ugovor o licenci ili vam je potrebna bilo kakva pomoć ili savet kod zaključenja ovih ugovora, možete nas kontaktirati.
Napomena: Stavovi koje je autor izneo u ovom stručnom članku predstavljaju shvatanja autora teksta, koja se zasnivaju na tumačenju autora i propisima važećim u trenutku njegovog objavljivanja, i ne predstavljaju obavezujuće instrukcije. Ovaj članak predstavlja autorsko delo, koje se bez dozvole autora ne može objavljivati u celini ili u pojedinim njegovim delovima.
